ვეფხია კუხალაშვილი

ბუნებრივი კატასტროფების (ბკ) რისკი მჭიდრო კავშირშია საზოგადოების განვითარების პროცესთან. კატასტროფები საფრთხეს უქმნიან განვითარებას. დედამიწის მოსახლოების დაახლოებით 75 პროცენტი ცხოვრობს ისეთ ტერიტორიებზე, სადაც პერიოდულად ადგილი აქვს მიწისძვრებს, წყალდიდობებს, გრიგალებს, გვალვებს და სხვა. ბკ-ის მიერ გამოწვეული კატაკლიზმების გამო მსოფლიოს სხვადასხვა ნაწილში ყოველდღიურად აღირიცხება 180-ზე მეტი დაღუპული და 3000-ზე მეტი დაზარალებული ადამიანი (EM-DAT, www.em-dat.net).

მსოფლიოში დაიკვირვება ბკ-ის სიხშირისა და ინტენსივობის ზრდის ტენდენცია. იგი განპირობებულია ურბანიზაციისა და ქალაქების მოსახლეობის მატების სწრაფი ტემპებით, კლიმატის გლობალური ცვლილებებითა და ეკონომიკური გლობალიზაციით, გარემოს პირობების გაუარესებით და სხვა. ბკ-ის რისკი წარმოიშვება იმ შემთხვევაში, როცა საშიში გეოლოგიური, ჰიდრომეტეოროლოგიური და სხვა მოვლენები ურთიერთქმედებენ საზოგადოებისა და გარემოს მოწყვლადობის ფიზიკურ, სოციალურ, ეკონომიკურ და ეკოლოგიურ ფაქტორებთან.

საქართველო სხვადასხვა სახის ბკ-სადმი მიდრეკილების მქონე ქვეყანაა. მხოლოდ უკანასკნელი ორი ათეული წლის განმავლობაში აქ მომხდარი ბკ: ზვავები სვანეთში და ხევსურეთში, მეწყრები მთიან აჭარაში, წყალმოვარდნები, გრიგალები და გვალვები დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოში, 1991 წ. რაჭისა და 2002 წ. თბილისის მიწისძვრები განსაკუთრებული მოვლენებია, როგორც ეკოლოგიური ასევე სოციალურ-ეკონომიკური თვალსაზრისით. UNDP-ის მიერ შემუშავებული კატასტროფის რისკის ინდექსის მიხედვით საქართველო მიეკუთვნება საშუალო და მაღალი რისკის (სხვადასხვა რისკებიდან გამომდინარე) მქონე ქვეყნებს. რისკების დონე დაკავშირებულია, როგორც ბკ-ის სიხშირისა და ინტენსივობის ზრდის ტენდენციასთან, ასევე მოწყვლადობის ზრდასთან ყოველწლიურად ახალი ტექნოლოგიური ობიექტების: ნავთობისა და გაზის მილსადენები, კომუნიკაციური ხაზები, კაშხლები, ელექტროსადგურები და სხვ. გაჩენის გამო. ამ ობიექტების დაგეგმვა, მათი ექსპლოტაცია და დაზღვევა მოითხოვს ზუსტ კარტირებას ბკ-ის, რომლებიც შეიძლება შეეხოს ამ ნაგებობებს, ისვე როგორც დასახლებულ პუნქტებს. ამდენად საქართველოში ბკ უნდა განიხილებოდეს, როგორც მუდმივმომქმედი ნეგატიური ფაქტორი ქვეყნის განვითარების პროცესში. ასეთი მიდგომა გულიხმობს უფრო აქტიური ქმედებების აუცილებლობას, რომლებიც უზრუნველყოფენ ბკ-ის რისკის ეფექტურ შემცირებას ყველა დონეზე და შესაბამისად ქვეყნის მდგრად ეკონომიკურ განვითარებას.

ბკ საქართველოს ტერიტორიაზე

საქართველოს თანამედროვე გეოდინამიკური და ოროგრაფიული თავისებურებები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ გეოლოგიური (მიწისძვრა), გეომორფოლოგიური (მეწყერი, ღვარცოფი, ზვავი), ჰიდროგეოლოგიური (წყალდიდობა, წყალმოვარდნა) და მეტეოროლოგიური (გვალვა, გრიგალი, ელვა, სეტყვა, ნისლი, წაყინვა, ლიპყინული) კატასტროფების წარმოშობაში.

გეოლოგიური კატასტროფები (მიწისძვრა). ისტორიულ პერიოდში დანაკვირვები სეისმურობა საქართველოში ხასიათდება როგორც ზომიერი. ყველა დანაკვირვები ისტორიული და ინსტრუმენტული მიწისძვრა (4.5£Ms£7.0) წარმოიშვა დიდი და მცირე კავკასიონისა და მთათაშუა დაბლობის რღვევათა სისტემის გასწვრივ. დანაკვირვები მიწისძვრების მაქსიმალური მაგნიტუდა დაახლოებით – Ms=7.0. ზომიერი მიწისძვრები ასახავენ რეგიონულ ტექტონიკას, რომელიც დიდწილად განსაზღვრულია კავკასის პოზიცით ჯერ კიდევ შემხვედრი მიმართულებით მოძრავ ევრაზიისა და აფრიკა-არაბეთის ლითოსფერულ ფილებს შორის. ამის გამო, დიდი კავკასიონის სამხრეთ ფერდისთვის დამახასიათებელია შეცოცებები და შეცოცება-ნაწევები, ხოლო ჯავახეთის ზეგანი ძირითადად ხასიათდება ნაწევებით. მტკვრის დეპრესიისთვის დამახასიათებელია შეცოცებები და შესხლეტვა-მარჯვენა ნაწევები. საქართველოში მიწისძვრებთან დაკავშირებულია მეორადი მოვლენები, როგორიცაა მეწყერი, ღვარცოფი და კლდეზვავი. მაგალითად, 1991 წელის რაჭის მიწისძვრამ გამოიწვია დაახლოებით 20 000 მეწყერი (Tatashidze et. al, 2000).

გეომორფოლოგიური კატასტროფები (მეწყერი, ღვარცოფი, ზვავი). საქართველო განეკუთვნება ერთ-ერთ ყველაზე უფრო რთულ და საშიშ მთიან რეგიონს მეწყრების, ღვარცოფებისა და ზვავების ფორმირების თვალსაზრისით, ხოლო ამ გეომორფოლოგიური კატასტროფების შედეგად გამოწვეული ზარალი მოცემულ ტერიტორიაზე – მნიშვნელოვანია, მათი წარმოშობის მაღალი სიხშირის გამო (Gobechia et al. 2009). ამდენად, რისკი მოსახლეობისთვის, ეკონომიკისთვის და საინჟინრო ნაგებობებისთვის დიდია.

ჰიდროლოგიური კატასტროფები (წყალდიდობა, წყალმოვარდნა). ეს ბუნებრივი მოვლენები არის საქართველოს მდინარეებში წყლის დონის საშიში ზრდის მიზეზი. წყალდიდობა ხშირად ხასიათდება მდინარეების წყლის რეჟიმის ფაზით, გამოწვეული თოვლის დნობით, დაგროვილი წლის ცივი სეზონის განმავლობაში, აგრეთვე კავკასიონის მაღალ მთებში მყინვარების დნობით. თოვლის დნობის გამო მდინარეებში წყლის დონის აწევა, არის ხანმოკლე და გრძელდება დაახლოებით 3 თვე. ზოგიერთი მდინარის აუზში (როგორიცაა კოდორი, ენგური რიონი და თერგი), რომლებიც დამატებით იკვებებიან მყინვარებიდან, საგაზაფხულო წყალდიდობა გრძელდება 6 თვემდე. როგორც წესი, წყალდიდობა არ არის დაკავშირებული წყლის დონის კატასტროფულ ზრდასთან და დინების სიჩქარე არის ძალიან მცირე. ამის საპირისპიროდ, წყალმოვარდნა – შედეგია მდინარეების წყლის დონის არარეგულარული და მოკლევადიანი ზრდისა. წყალმოვარდნა გამოწვეულია ინტენსიური ნალექებით მდინარეების აუზებში და წყლის ნაკადის სიჩქარე შედარებით დიდია (Dolidze et al. 2009).

დასავლეთ საქართველო ხასიათდება მაღალი ატმოსფერული ნალექებით თითქმის მთელი წლის განმავლობაში. თუმცა, ნაკლებად წვიმიანი პერიოდები შეინიშნება გაზაფხულზე (Elizbarashvili, 2007). ამ პერიოდის განმავლობაში, ნიადაგი და ჰაერი შედარებით თბილია, მაგრამ ზღვის ზედაპირის და ჰაერის ტემპერატურა ჯერ კიდევ დაბალია. ამას მივყავართ სტაბილურ ვერტიკალურ შრეებრიობასთან ატმოსფეროს ქვედა ფენებში, რაც ეწინააღმდეგება ჰაერის ტენიანი ნაკადის აღმასვლას ატმოსფერო მაღალ ფენებში და ე.ი. წვიმის ფორმირებას. ამდენად, ვრცელი წყალდიდობები და კატასტროფული წყალმოვარდნები, გამოწვეული კოკისპირული წვიმებით შედარებით იშვიათია დასავლეთ საქართველოს მდინარეების წყალგამყოფებში აპრილსა და მაისში. თუმცა ისიც ფაქტია, რომ სოფ. ჭალადიდის მონაკვეთზე (შავ ზღვასთან ახლოს) მდინარე რიონმა – ყველაზე წყალუხვი მდინარე საქართველოში – მიაღწია თავის მაქსიმალურ ხარჯს წლის არა თბილ სეზონში, 1987 წლის 1 თებერვალი, როდესაც წყლის ხარჯმა 4850 მ3/წმ შეადგინა. ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილში, წვიმები ყველაზე ინტენსიურია მაისში და ივნისში. თუმცა, ზაფხულის სხვა თვეები და იშვიათად სექტემბერიც ასევე ხასიათდება ადგილობრივი საკმაოდ ინტენსიური ნალექებით. მდინარე მტკვარი და უმრავლესობა მისი შენაკადების ხასიათდება საშიში წყალმოვარდნებით აპრილსა და მაისში. მიუხედავად ამისა, ზოგჯერ, მდინარე მტკვრის ზოგიერთ შენაკადისთვის, არსებობს პრაქტიკა წყალმოვარდნისა ზაფხულში და იშვიათად სექტემბერშიც.

მეტეოროლოგიური კატასტროფები (გვალვა, გრიგალი, ელჭექი, სეტყვა, ნისლი, წაყინვა, ლიპყინული). გვალვა – ხშირი მოვლენაა აღმოსავლეთ საქართველოში. უხეში შეფასებებით, გვალვის სიხშირემ 1980 წელს 40% გადააჭარბა ზოგიერთ რაიონში. ბოლო ათწლეულების განმავლობაში, ხშირი გვალვების შედეგად, თანმხლები გლობალური დათბობის, დაიკვირვება მრავალი სახის ლანდშაფტების სახეცვლილება. მეოცე საუკუნის ბოლოსთვის, ველის გაუდაბნოების და ნახევრად უდაბნოს ლანდშაფტების ზრდის ალბათობამ აღმოსავლეთ საქართველოში მიაღწია 25-30%. ოფიციალური მონაცემებით, ქვეყნის დაახლოებით 200000 ჰექტარი ფართობი იმყოფება ძლიერი ზემოქმედების ქვეშ (Elizbarashvili and Elizbarashvili, 2012). გვალვით გამოწვეული მატერიალური ზარალი მნიშვნელოვნად მაღალია (Elizbarashvili et al., 2009). Oსაქართველოს ტერიტორიაზე, ატმოსფერული პროცესების შემდეგი ექვსი ძირითადი ტიპი განსაზღვრავს ამინდს: ციმბირის ანტიციკლონი, ხმელთაშუა ზღვის ციკლონი, აზორის კუნძულების ანტიციკლონი, პოლარული აუზის ანტიციკლონი, სამხრეთის ტალღისებრი აღრევები და ადგილობრივი ანტიციკლონები. თითოეული ტიპის პროცესის გამოვლინება დამოკიდებულია სეზონზე. გვალვა საქართველოში ხდება პოლარული, აზორისა და შერეული ტიპის სინოპტიკური პროცესების გამო, რომელთა სიხშირე იზრდება წლის თბილ თვეებში. ხანგრძლივი მშრალი პერიოდები ყალიბდება 70%-ით პოლარული, 15 და 30%-ით აზორისა და შერეული ტიპის სინოპტიკური პროცესებით (Elizbarashvili, 2007). გვალვის ფორმირების მთავარ მეტეოროლოგიურ ფაქტორებს წარმოადგენს მშრალი ამინდი, მაღალი ტემპერატურა და ნიადაგში ტენის არარსებობა. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგადად <5 მმ ნალექიანი საშუალო დრო არ აღემატება 10-15 დღეს წელიწადში, ვეგეტაციურ პერიოდში საშუალო ნალექები ვაკეზე 200-300 მმ-მდეა, რაც ხშირად სერიოზულ საფრთხეს უქმნის სოფლის მეურნეობას. ამავე დროს, ≥10 °C ჯამური ტემპერატურა ვეგეტაციურ პერიოდში აღემატება 4000 °C და საშუალო ხანგრძლივობა უწყვეტად მაღალი ტემპერატურების ≥30 °C არის 4 საათზე მეტი დღეში.

გრიგალი – შტორმული ქარი ითვლება გრიგალად, თუ ქარის სიჩქარე აღემატება 30 მ/წმ. ეს ქარები მნიშვნელოვან ზიანს აყენებენ ეკონომიკას და მოსახლეობას: ისინი აზიანებენ შენობებს, საკომუნიკაციო და ელექტროგადამცემ ხაზებს, წარმოადგენენ მიზეზს ტრანსპორტის შეფერხების, ზღვისა და წყალსაცავების ღელვის, მტვრის ქარიშხლისა და ქარბუქის, ნიადაგის ეროზიის და სხვა არასასურველი მოვლენების. საქართველოში, გრიგალებს ძირითადად დასავლეთ ან აღმოსავლეთ მიმართულება აქვთ. ისინი წარმოიშვებიან, როდესაც დაბალი წნევის არე დაკავშირებულია სამხრეთ კავკასის თავზე მყოფ ხმელთაშუა ზღვის ან ატლანტიკურ ციკლონებთან. ამ შემთხვევაში, წნევის გრადიენტი მიმართულია დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ, რაც იწვევს დასავლეთის და ჩრდილო-დასავლეთის ქარების გაძლიერებას. აღმოსავლეთის ქარები წარმოიშვება, როდესაც კავკასიის ცენტრალურ და აღმოსავლეთ რაიონებზე ყალიბდება მაღალი წნევის არეები და დასავლეთიდან შავი ზღვის თავზე ვრცელდება ციკლონი. ამ შემთხვევაში, რომელიც ძირითადად დაიკვირვება დასავლეთ საქართველოში, წნევის გრადიენტი მიმართულია აღმოსავლეთიდან დასავლეთისკენ და ძლიერდება ღმოსავლეთის ქარი.

ელჭექი – ძალიან ხშირი მოვლენაა საქართველოში და ამდენად ის განეკუთვნება მსოფლიოს ელჭექსაშიშ რეგიონებს. ელჭექების ნეგატიური შედეგები ხშირად მჟღავნდება დაზიანებებით შენობების, ინჟინრული ნაგებობების, სატრანსპორტო საშუალებების, სხვადასხვა ელექტრო-კომუნიკაციების, გაზისა და ნავთობსადენების, ადამიანებისა და ცხოველების მსხვერპლით და სხვა. დადგინდა, რომ მოცემული ადგილისთვის ელჭექის ხანგრძლივობა და ელჭექების განმუხტვის რაოდენობა დაკავშირებულია წრფივი დამოკიდებულებით. ამიტომ, ამ ადგილზე ელჭექებზე ერთდროულად ვიზუალურ-სმენითი და ინსტრუმენტული დაკვირვებების წარმოებისას, შესაძლებელია საკმარისი სანდოობით განხორციელდეს ელჭექის აქტივობის სურათის რეკონსტრუქცია, ისეთი დროის პერიოდებისთვისაც, როცა ინსტრუმენტული დაკვირვებები არ ჩატარებულა. სათანადო გამოკვლევებით დადგინდა, რომ საქართველოს ტერიტორიაზე ელჭექის აქტივობას აქვს საკმარისად არათანაბარი განაწილება. კერძოდ, ელჭექის აქტივობის ყველაზე მაღალი მნიშვნელობები აღინიშნება Aაფხაზეთში, Qქვემო ქართლში, კახეთში და განსაკუთრებით მესხეთში. ამასთან ელჭექის აქტივობის დამოკიდებულება ადგილის სიმაღლესთან საქართველოს ტერიტორიისათვის მთლიანობაში დადებითია, მაგრამ სუსტი (Amiranashvili et al., 2008).

სეტყვა – ხშირი მოვლენაა, განსაკუთრებით აღმოსავლეთ საქართველოში. სეტყვით გამოწვეული ყოველწლიური ეკონომიკური დანაკარგები საკმაოდ მნიშვნელოვანია. სეტყვის ნეგატიური შედეგები ჩვეულებრივ დაკავშირებულია დაზიანებასთან მცენარეების (განსაკუთრებით სასოფლო სამეურნეო კულტურების), შენობების, სატრანსპორტო საშუალებების, სხვადასხვა კომუნიკაციების და ადამიანებისა და ცხოველების დაღუპვასთანაც. სეტყვის საწინააღმდეგო სამუშაოების გატარების პერიოდში (1967-1989 წწ.) საქართველოში სეტყვით გამოწვეული ზარალი დაახლოებით 20 მლ. ამერ. დოლარს შეადგენდა, ხოლო უკანსკნელ პერიოდში (1990-2012 წწ.) ასეთი სამუშაოების შეწყვეტის პირობებში ზარალი გასამმაგდა. სეტყვის კლიმატოლოგიის შესწავლა წელიწადში სეტყვიან დღეებზე დაკვირვებების გამოყენებით დღესაც აქტუალურია, რადგან ხანგრძლივი დაკვირვების პერიოდი მხოლოდ სეტყვის ამ პარამეტრს გააჩნია საქართველოში. თანამედროვე გამოკვლევებით კარგად არის შესწავლილი სეტყვის აქტივობა საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე. ამ გამოკვლევებით სეტყვის აქტივობის ყველაზე მაღალი მნიშვნელობები აღინიშნება რაჭა-ლეჩხუმში, მესხეთში, შიდა ქართლში, ქვემო ქართლში, მცხეთა-მთიანეთში, კახეთში. ამასთან სეტყვის აქტივობის დამოკიდებულებას ადგილის სიმაღლესთან საქართველოს ტერიტორიისთვის მთლიანობაში აქვს მაღალი დადებითი კორელაცია (Amiranashvili et al., 2002; 2008).

წაყინვა – ჰაერის ან ნიადაგის ზედაპირის მინიმალური ტემპერატურის შემცირება 0 °C ქვემოთ დადებითი საშუალო დღეღამური ტემპერატურის ფონზე. წაყინვა იწყება უფრო ადრე ნიადაგში, ვიდრე ჰაერში, მაშინაც კი თუ ჰაერის ტემპერატურა დაახლოებით არის 1 °C. ამიტომ, ატმოსფერული წაყინვა ყოველთვის მოიცავს ნიადაგის წაყინვას. წაყინვა ითვლება საშიშ მოვლენად სოფლის მეურნეობისთვის და მოსავლის დაზიანება ფიქსირდება მას შემდეგ რაც მცენარეები უკვე წამოიზრდება, რაც თავის მხრივ ამცირებს მათ ყინვაგამძლეობას. ამიტომ, წაყინვა განსაკუთრებით საშიშია ყინვისგან თავისუფალ პერიოდში, ანუ პერიოდში ბოლო საგაზაფხულო წაყინვის დაწყების შუა რიცხვებიდან შემოდგომის პირველ წაყინვამდე. ასეთი პერიოდი ძირითადად ხასიათდება ადვექტიურ-რადიაციული წაყინვებით, რომელიც წარმოიქმნება ცივი ჰაერის შეჭრის შედეგად და შემდგომი გაციებით ღამის გამოსხივების გამო. ამგვარი წაყინვები ხშირად გვხვდება გვიან გაზაფხულზე და ადრე შემოდგომაზე, ხოლო მთაში – ზაფხულშიც, თუმცა ისინი იშვიათია მთელი ვეგეტაციური პერიოდის წაყინვებთან შედარებით, რომლებიც კარგად არის შესწავლილი, როგორც საქართველოსთვის, ასევე მთელი კავკასიისთვის (Elizbarashvili et al., 2011). ამ სიტუაციაში ზიანდება საშუალო ყინვაგამძლეობის მცენარეები. აღმოსავლეთ საქართველოს დიდ ტერიტორიაზე, განსაკუთრებით ქართლისა და კოლხეთის დაბლობის შიდა რაიონებში, ძლიერი წაყინვები (მინიმალური ტემპერატურა -4 ¸ -8 °C) არის ჩვეულებრივი მოვლენა და კულტურულ მცენარეთა დიდ ნაწილს სერიოზულ ზიანს არ აყენებს. გურიის, აჭარის და აღმოსავლეთ საქართველოს ზოგიერთ მთიან რაიონებში, ჰაერის ტემპერატურა ეცემა -8 °C -მდე და უფრო ქვემოთ. ეს ძალიან ძლიერი წაყინვებია, რომლის დროსაც ზეყინვაგამძლე მცენარეები და მარცვლეული, ქერის ადრეული ამონაზარდი და სხვა კულტურები ზიანდება.

ნისლი – ხშირი მოვლენაა საქართველოს ტერიტორიაზე. ზოგიერთ რაიონში Mნისლდღეები აღემატება 150 დღეს წელიწადში, ხოლო სურამის ქედის ფერდობებზე 1243 მ სიმაღლეზე ზღვის დონიდან, ნისლიანი ამინდის პირობები გრძელდება დაახლოებით 260 დღის განმავლობაში (Eლიზბარასჰვილი 2007). აფუჭებს რა ხილვადობას, ნისლი პირველ რიგში აძნელებს ტრანსპორტის მოძრაობას. ყველაზე უფრო საშიშ მოვლენებს, გამოწვეულს ნისლით ადგილი აქვს 50 მეტრზე ნაკლები ხილვადობის დროს. ამ შემთხვევაში შესაძლებელია ნებისმიერი სახის ტრანსპორტის ავარია. განსაკუთრებით მთიან რაიონებში, ამას მივყავართ საგანგებო სიტუაციებთან დიდი რაოდენობით ავარიების გამო, რაც იწვევს სიკვდილიანობას. ფორმირების ამოსავალი ფიზიკური პროცესებიდან გამომდინარე, საქართველოს ტერიტორიაზე, შემდეგი სახის ნისლები ფიქსირდება: რადიაციული, ადვექტიური (მათ შორის აორთქლების ნისლიც), ადვექტიურ-რადიაციული, ფრონტალური და ოროგრაფიული. მათი განაწილება საკმაოდ რთულია, რაც დამოკიდებულია სხვადასხვა ფიზიკურ და გეოგრაფიულ პირობებზე და ატმოსფერული ცირკულაციის თავისებურებებზე. ამჟამად, ნისლდღეების რაოდენობის გეოგრაფიული განაწილება და ნისლის საერთო ხანგრძლივობა საქართველოში დეტალურად არის შესწავლილი (Elizbarashvili et al., 2012). ნისლის ფორმირების ალბათობა გარკვეულ ადგილზე და რაიონში, ნისლდღეების განაწილების ემპირიული ფუნქცია და მათი ძირითადი მიმართულებების განაწილება აღმოსავლეთ საქართველოში იყო ფართო კვლევის საგანი (Elizbarashvili, 2007; Elizbarashvili ESh and Zubitashvili, 2007). სახიფათო ნისლების წილი ნისლდღეების საერთო რაოდენობაში 70%-ზე მეტს შეადგენს. ტერიტორიის მნიშვნელოვან ნაწილზე, 10 საათზე მეტი ხანგრძლივობის ნისლი ჩვეულებრივი მოვლენაა.

ლიპყინული – გამორჩეულია ნეგატიური გავლენით წარმოების პროცესებზე მრეწველობის ბევრ დარგში. სადენების შემოყინვა არღვევს კავშირგაბმულობის საჰაერო და ელექტროგადამცემი ხაზების ნორმალურ ფუნქციონირებას, რის შედეგადაც ხდება დაზიანებები ტრანსპორტის სექტორში, სოფლის მეურნეობსა და სატყეო მეურნეობაში და სხვა. სადენების შემოყინვა ხშირია საქართველოს მთიან რეგიონებში. მიუხედავად იმისა, რომ ამ მოვლენის კვლევას დიდი ხნის ისტორია აქვს (Elizbarashvili and Elizbarashvili, 2012), წინა კვლევების საიმედოობა საეჭვოა, ხოლო მიღებული რუკები ითვლება ძალიან სქემატურად ანალიზისთვის. ასე რომ, ეს ადრეული ნაშრომები ლიპყინულის შესახებ ითხოვენ გადახედვას და გადამუშავებას. სადენების შემოყინვა ხდება, როგორც ქვეყნის ცალკეულ ლოკალურ ადგილობში, ასევე მის დიდ რეგიონებშიც. სამხრეთ კავკასიაში ლიპყინულის ფორმირების ყველაზე გავრცელებული მიზეზია ცივი ფრონტი, რომელიც გავლენას ახდენს რეგიონზე დასავლეთიდან, კერძოდ, შავი ზღვიდან, იშვიათად აღმოსავლეთიდან, კასპიის ზღვიდან. ეს ცივი ფრონტი იყოფა ტერიტორიაზე, რომელიც ადრე დაკავებული იყო უფრო თბილი და ნოტიო ჰაერის მასებით. შედეგად თბილი ჰაერის მასები ზევით ადიან ცივი ფრონტის დახრილი ზედაპირზე და შედეგად, ფენოვანი-საწვიმარი ღრუბლები და ნალექები, რომლებიც აუცილებელია ლიპყინულისთვის ყალიბდება ფრონტის უკან.

საქართველოში მომხდარი ბკ-ის მონაცემთა ელექტრონული ბაზა მოიცავს შემდეგ ინფორმაციას>>

2 comments